Η έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. κατέστρεψε την Πομπηία και το κοντινό Ερκουλάνεουμ, όπου καυτά αέρια απανθράκωσαν εκατοντάδες αρχαίους παπύρους στη βιβλιοθήκη μιας τεράστιας πολυτελούς βίλας.
Οι επιστήμονες με επικεφαλής τον καθηγητή Μπρεντ Σιλς, επιστήμονα πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι, κατάφεραν να διαβάσουν το μελάνι στην επιφάνεια και τα υποκείμενα στρώματα των παπύρων, εκπαιδεύοντας έναν αλγόριθμο μηχανικής μάθησης να εντοπίζει τις λεπτές διαφορές στη δομή του παπύρου, όπως αυτή αποτυπώνεται σε σαρώσεις ακτίνων Χ.
«Δείξαμε πώς να διαβάζουμε το μελάνι (σ.σ στους παπύρους) του Ερκουλάνεουμ. Αυτό μας δίνει την ευκαιρία να αποκαλύψουμε το 50%, 70%, ίσως το 80% ολόκληρης της συλλογής», εκτίμησε ο Σιλς. «Κατασκευάσαμε το σκάφος. Τώρα θέλουμε όλοι να επιβιβαστούν και να συμπλεύσουν».
Για την πρόκληση του Βεζούβιου (Vesuvius challenge) η ομάδα του Σιλς κοινοποίησε το λογισμικό και χιλιάδες τρισδιάστατες εικόνες ακτίνων Χ δύο τυλιγμένων παπύρων και τριών τμημάτων παπύρου. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι τα χρηματικά βραβεία συνολικού ύψους 250.000 δολαρίων θα προσελκύσουν ερευνητικές ομάδες από όλο τον κόσμο που θα βελτιώσουν το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης και θα επιταχύνουν την αποκωδικοποίηση της μοναδικής βιβλιοθήκης της αρχαιότητας που ανακαλύφθηκε «παγωμένη» στον χρόνο, χωρίς ελλείψεις.
«Διοργανώνουμε έναν διαγωνισμό ώστε να βελτιώσουμε την ικανότητά εξαγωγής ολοένα και περισσότερου κειμένου» λέει ο Σιλς.
Το μεγάλο βραβείο των 150.000 δολαρίων θα απονεμηθεί στην πρώτη ομάδα που θα διαβάσει τέσσερα αποσπάσματα κειμένου από τις εσωτερικές επιφάνειες των παπύρων πριν από το τέλος του 2023. Τα βραβεία προόδου περιλαμβάνουν 50.000 δολάρια για τον ακριβή εντοπισμό μελανιού στους παπύρους από τις τρισδιάστατες σαρώσεις με ακτίνες Χ.
Οι δύο ανοιγμένοι πάπυροι ανήκουν στο Ινστιτούτο της Γαλλίας και είναι μεταξύ εκατοντάδων που ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1750, όταν οι ανασκαφές στη βίλα αποκάλυψαν μια πλούσια βιβλιοθήκη επικούρειων φιλοσοφικών κειμένων. Το τεράστιο κτίριο πιστεύεται ότι κάποτε ανήκε σε έναν πλούσιο Ρωμαίο πολιτικό, πιθανότατα τον Lucius Calpurnius Piso Caesoninus, πεθερό του Ιουλίου Καίσαρα
Ενώ το μαύρο μελάνι που χρησιμοποιήθηκε για τη γραφή των παπύρων δεν φαίνεται στους απανθρακωμένους παπύρους, οι υπέρυθρες εικόνες των επιφανειακών τμημάτων αποκάλυψαν ελληνικά γράμματα και σύμβολα. Η ομάδα του Σιλς εκπαίδευσε τον αλγόριθμό να διαβάζει τα γράμματα από τις εικόνες ακτίνων Χ. Αφού εκπαιδεύτηκε, ο αλγόριθμος μπορούσε στη συνέχεια να εντοπίσει νέο κείμενο σε κρυμμένα στρώματα των σφιχτοδεμένων παπύρων.
Η πλειονότητα των παπύρων του Ερκουλάνεουμ που έχουν αναλυθεί μέχρι στιγμής, είναι γραμμένοι στα αρχαία ελληνικά, αλλά ορισμένοι ενδέχεται να περιέχουν λατινικά κείμενα. Είναι επίσης πιθανό να υπάρχουν ποιήματα της Σαπφούς ή η πραγματεία που έγραψε ο Μάρκος Αντώνιος για τη μέθη του.
Ο Στίβεν Πάρσονς, υποψήφιος διδάκτορας της ομάδας, δήλωσε: «Μου αρέσει να αναρωτιέμαι τι υπάρχει εκεί μέσα και να φαντάζομαι τους ανθρώπους που έφτιαξαν αυτά τα πράγματα. Είναι μια απίστευτη στιγμή όταν είσαι το πρόσωπο που αποκαλύπτει μερικά από αυτά τα κείμενα. Ακόμη και αν πρόκειται μόνο για έναν ή δύο χαρακτήρες, είναι κάτι που ένα ανθρώπινο χέρι έγραψε πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια και πέρασε απαρατήρητο μέχρι που το είδα στην οθόνη του υπολογιστή μου, καθισμένος στο γραφείο μου ή στον καναπέ μου. Για μένα, αυτή είναι μια αξέχαστη στιγμή σύνδεσης μέσα στο χρόνο».
